Γιατί τα παιδιά με δυσλεξία χρειάζονται λογοθεραπεία;

Σύμφωνα με τη Διεθνή Ένωση Δυσλεξίας, ο όρος δυσλεξία αναφέρεται ως μια αναπτυξιακή διαταραχή της ανάγνωσης που προκύπτει από ελλείμματα στο φωνολογικό υπόβαθρο. Εκδηλώνεται αρχικά (κατά τη προσχολική περίοδο) με δυσκολίες στη διαχείριση των ήχων της γλώσσας και της ικανότητας επεξεργασίας των ηχητικών αυτών πληροφοριών. Κατά τη σχολική ηλικία εκδηλώνεται με ελλείμματα στο γραπτό λόγο, επηρεάζοντας έτσι την ανάγνωση και τη γραφή.

Οι αναγνωστικές αδυναμίες της δυσλεξίας συνδέονται με γενικότερες γλωσσικές αδυναμίες και ιδιαίτερα στην φωνολογική επίγνωση. Η φωνολογική επίγνωση αποτελεί σημαντικό δείκτη για την κατάκτηση του γραπτού λόγου και συνεπώς αφορά μια απαραίτητη δεξιότητα κατάκτησης της ανάγνωσης και της γραφής. Έρευνες δείχνουν πως παιδιά με υψηλές επιδόσεις φωνολογικής επίγνωσης, παρουσιάζουν καλύτερη επίδοση στην εκμάθηση του γραπτού λόγου.

Η φωνολογία αποτελεί έναν από τους βασικούς γλωσσικούς τομείς, με τον οποίο ασχολείται η λογοθεραπεία. Είναι η δεξιότητα που μας επιτρέπει να αντιλαμβανόμαστε και να επεξεργαζόμαστε τους ήχους της γλώσσας χωρίς να απαιτείται ιδιαίτερη προσπάθεια. Να μπορούμε να αναγνωρίσουμε και να διαχειριστούμε τόσο τα μικρότερα μέρη του λόγου όπως είναι οι φθόγγοι, όσο και μεγαλύτερα όπως οι συλλαβές, λέξεις, προτάσεις.

Χαρακτηριστικά των παιδιών με δυσλεξία σε ανάγνωση και γραφή που αφορούν φωνολογικά ελλείμματα:

• Αντικαθιστούν τα γράμματα μεταξύ τους π.χ. θ – φ ( θέλω – φέλω), δ – β (δασκάλα – βασκάλα)
• Δεν διατηρούν τα κενά ανάμεσα στις λέξεις των προτάσεων κατά τη γραφή, καθώς δεν αντιλαμβάνονται το διαχωρισμό της πρότασης σε λέξεις.
• Παραλείπουν τα φωνήεντα κατά τη γραφή των λέξεων π.χ. χαρούμενος – χαρούμνος.
• Παραλείπουν ή προσθέτουν γράμματα μέσα στις λέξεις π.χ. αρκετά – ακετά, έκλπηξη – έπληξη.
• Δυσκολεύονται να διακρίνουν λέξεις που περιλαμβάνουν ίδια γράμματα αλλά έχουν διαφορετικό νόημα π.χ. στη – της, κάνεις – κανείς.
• Παραλείπουν μονοσύλλαβες λέξεις όπως άρθρα και προθέσεις.
• Αργή, με κόπο και λάθη ανάγνωση, εξ’ αιτίας δυσκολιών στην αυτόματη ανάγνωση των γραμμάτων ( δυσκολία στην αποκωδικοποίηση των γραμμάτων).

Εκτός από τη φωνολογική επίγνωση και άλλοι γλωσσικοί τομείς ευθύνονται για τα χαρακτηριστικά που παρατηρούνται στη δυσλεξία. Οι τομείς στους οποίους μπορούμε να παρέμβουμε με λογοθεραπεία, αφορούν τη σημασιολογία, τη γραμματική και τη σύνταξη.

Η σημασιολογία αφορά το λεξιλόγιο που έχει κατακτηθεί, νόημα του φέρουν οι λέξεις και οι προτάσεις. Η γραμματική αναφέρεται στα μορφήματα, δηλαδή τις μικρότερες μονάδες των λέξεων που αλλάζουν και το νόημα των λέξεων. Γραμματικά μορφήματα είναι οι καταλήξεις των λέξεων που δηλώνουν το χρόνο των ρημάτων, τον αριθμό, τη πτώση των ουσιαστικών. Η σύνταξη αφορά τον τρόπο και τους κανόνες που ακολουθούμε ώστε να συνδυάσουμε τις λέξεις και να σχηματίσουμε προτάσεις.

Χαρακτηριστικά παιδιών με δυσλεξία που αφορούν το λεξιλόγιο, τη γραμματική και το συντακτικό

• Χρησιμοποιούν απλές, μικρές προτάσεις κατά τη γραφή / Δυσκολεύονται να σχηματίσουν συντακτικά σύνθετες και ορθές προτάσεις.
• Παρουσιάζουν χαμηλές επιδόσεις στη σύνθεση παραγράφου και σε εκθέσεις.
• Αντικαθιστούν σε γραφή και ανάγνωση τη λέξεις με συνώνυμη ή σημασιολογικά παρόμοιας σημασίας, π.χ. έφυγε-βγήκε.
• Αντικαθιστούν σε γραφή και ανάγνωση τη λέξη με σημασιολογικά αντίθετη λέξη, π.χ. φωτεινό – σκοτεινό.
• Κάνουν ορθογραφικά λάθη.
• Αδυνατούν να ξεχωρίσουν λέξεις που δηλώνουν ουσιαστικά, επίθετα, ρήματα κ.α.

Η βάση των μαθησιακών δυσκολιών και συγκεκριμένα της δυσλεξίας, οφείλεται σε γλωσσικές δυσκολίες οι οποίες μπορούν να εντοπιστούν ακόμα και κατά τη προσχολική ηλικία. Ο λογοθεραπευτής μπορεί να αξιολογήσει και να εντοπίσει τα ελλείμματα των μαθητών, δημιουργώντας ένα κατάλληλο θεραπευτικό πρόγραμμα που ανταποκρίνεται στις ανάγκες του κάθε μαθητή.