Ανάγνωση και κατανόηση
Η ανάγνωση αποτελεί μια σύνθετη γνωστική διαδικασία με την οποία επεξεργαζόμαστε τις πληροφορίες που λαμβάνουμε από τον γραπτό λόγο (π.χ. ένα γραπτό κείμενο). Η σημασία της δεν περιορίζεται μόνο στη σχολική επιτυχία αλλά αποτελεί αναπόσπαστο μέρος στις καθημερινές μας δραστηριότητες. Για να επιτευχθεί επιτυχής ανάγνωση θα πρέπει να πραγματοποιούνται με επιτυχία δύο βασικές γνωστικές λειτουργίες, η αποκωδικοποίηση και η κατανόηση.
Η αποκωδικοποίηση είναι η μετατροπή του γραφήματος (τα γράμματα) σε φώνημα (προφορική παραγωγή του ήχου). Επομένως, το άτομο θα πρέπει να αναγνωρίζει με επιτυχία όλα τα γράμματα της αλφαβήτου, να είναι σε θέση να τα κωδικοποιεί, δηλαδή να διαβάζει αυτόματα σε επίπεδο συλλαβής, λέξης και πρότασης.
Η αναγνωστική κατανόηση θεωρείται η ουσία της ανάγνωσης. Ανάγνωση και κατανόηση είναι λειτουργίες αλληλένδετες, η ύπαρξη της μιας επηρεάζει της ύπαρξης της άλλης. Η κατανόηση είναι μια πολύπλοκη διαδικασία, η οποία απαιτεί την αλληλεπίδραση και ενεργοποίηση επιμέρους διεργασιών. Απαιτείται η ενεργοποίηση της επιλεκτικής προσοχής του αναγνώστη, η εστίαση της προσοχής του σε συγκεκριμένα σημεία μέσα στο κείμενο, η συγκράτηση των οπτικών πληροφοριών στη βραχυπρόθεσμη μνήμη και η πρόσβαση στη σημασία των λέξεων. Ο αναγνώστης συσχετίζει τα όσα διαβάζει με τις γενικότερες γνώσεις του, καταλαβαίνει ανάλογα με το λεξιλόγιο που έχει κατακτήσει και κατασκευάζει νοερά εικόνες.
Η διαδικασία της κατανόησης της ανάγνωσης επηρεάζεται από διάφορους παράγοντες οι οποίοι είναι:
Μνήμη
Μας επιτρέπει την αναγνώριση της πληροφορίας, την αποθήκευση της και την ανάκληση της κάθε φορά που τη χρειαζόμαστε.
Αναγνώριση λέξεων
Αφορά την αποκωδικοποίηση των λέξεων, δηλαδή την αυτόματη και επιτυχή αναγνώριση και ανάγνωση των λέξεων. Όταν διαθέτουμε προσπάθεια για να αποκωδικοποιήσουμε- να διαβάσουμε τα γράμματα, τότε επηρεάζεται η διαδικασία της κατανόησης. Η προσοχή μας δεν εστιάζει στην κατανόηση των όσων διαβάζουμε αλλά στο πως θα προφέρουμε τα γράμματα ώστε να μην κάνουμε λάθη.
Λεξιλόγιο
Για την επίτευξη της αναγνωστικής κατανόησης ο αναγνώστης θα πρέπει να γνωρίζει το 95-99% των λέξεων του κειμένου.
Ακουστική κατανόηση
Είναι η ικανότητα μας να αντιλαμβανόμαστε τον προφορικό λόγο αποτελεί προϋπόθεση κατανόησης ενός γραπτού κειμένου.
Μορφοσυντακτική ενημερότητα
Όταν διαβάζουμε χρησιμοποιούμε τη γνώση μας ως προς τις γραμματικές καταλήξεις των λέξεων, οι οποίες μπορούν να δηλώνουν το χρόνο, τον αριθμό κ.α., προκειμένου να αναγνωρίσουμε τις λέξεις και το τι δηλώνουν μέσα στην πρόταση (π.χ. ρήμα , αντικείμενο).
Συμπερασμοί και προϋπάρχουσα γνώση
Οι γενικότερες γνώσεις που έχουμε μας βοηθούν να βγάζουμε συμπεράσματα και να κατανοούμε βαθύτερα το κείμενο που διαβάζουμε.
Αναγνώστης και κείμενο
Η κατανόηση μας επηρεάζεται ακόμα από τα κίνητρα και τους στόχους που θέτουμε κάθε φορά που διαβάζουμε ένα κείμενο όπως και από το είδος και τη δομή του κειμένου (π.χ. αφηγηματικό, περιγραφικό κ.α.)
Οι παραπάνω διαδικασίες αποτελούν προϋποθέσεις επίτευξης της ανάγνωσης και συνεπώς της κατανόησης των όσων διαβάζουμε.
Αν υπάρχουν ελλείμματα σε κάποιες από αυτές, τότε η ανάγνωση γίνεται με κόπο, με λάθη και δυσκολίες στην κατανόηση. Ελλείμματα σε πολλές από αυτές τις διαδικασίες μπορούμε να αναγνωρίσουμε και κατά την προσχολική ηλικία του παιδιού και να παρέμβουμε άμεσα.
